Цус ойртолт Үндэсний аюулгүй байдалд нөлөөлөх нь

2013 оны 3-р сарын 2

Дэлхий даяараа өнөөдөр нэгдэн нийлж глобальчлагдаж байгаа өнөө үед техник технологийн хөгжлөө дагаад юм болгон хялбар амар болж. Энэ нь сайн зүйл мөн боловч бас бус сөрөг үр дагавар байсаар л байна.

Өнөөгийн манай нийгмийн хамгийн тулгамдсан асуудлуудын нэг бол яах аргагүй цус ойртолт. Өнөөдөр Монгол Улсын хүн ам дахь цус ойртолтын байдал нь ах дүүс, үр удмууд, хамаатан садангууд хоорондоо гэрлэх хэмжээнд хүрчихсэн байгаа. Энэ бол үнэхээрийн үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд яригдах, хүн амын удмын сангийн аюулгүй байдлын хувьд харанга дэлдсэн ийм үзүүлэлт.

Монголчууд хэзээнээс нааш өөрийн есөн үеийн дотор ураг холбож болохгүй гэж хойч үедээ сургаж байсан юм. Гэтэл сургамж сургааль маань аль хэдийнэ мартагдаж орхижээ. Антропологи болон анагаахын эрдэмтэд ерөнхийдөө цус ойртолтыг дотор нь шууд цус ойртолт, алсуур цус ойртолт гэж хоёр ангилдаг. Шууд цус ойртолт гэдэг нь цусан төрлийн холбоотой хүмүүс хоорондоо гэрлэхийг хэлээд байгаа юм. Алсуур цус ойртолт гэхээр нэг нутаг усныхан, нэг сум, багийн уугуул хүмүүс олон үе удам дамжин хоорондоо гэрлэснээс үүсдэг. Энэ нь шууд цус ойртолтод их !
нэрмээс болдог байна.

Хүн амын доторх цусан төрөл ойртолтын төвшнийг илэрхийлдэг амьгүй төрөлт, үр зулбалт, оюун ухааны хомсдол, удамшлын өвчин, согогийн илрэл харьцангуй ихэссэн үзэгдэл 1970-аад оны сүүлчээс эхлэн орон нутгийн хүн амын дунд ажиглагдах болсон байна. Тиймээс тухайн үеийн засгаас тодорхой анхаарал хандуулан удаа дараагийн арга хэмжээ авч байжээ. Байдал арай л намжих тийшээ хандаж байсан юм.

1990-ээд он гарснаар энэ байдал хөдөө орон нутаг гэлтгүй төв суурин газарт ч гэсэн нийгмийн онцлогоо дагаад ихээр бий болсон. Мөн үүн дээр хүн амын нийгмийн байдал, боловсрол, эдийн засаг, гээд бүхий л зүйл нөлөөлсөн. Бүх юм чөлөөтэй болсноор хүмүүсийн бэлгийн амьдрал, хүмүүжил замбараагүй хараа хяналтгүй болсон. Удам судар ураг төрлөө мэддэг хүн нь ховордсон. Өөрөөр хэлбэл, үүнээс илүү санаа зовох зүйл их байсан гэхэд болно. Өвөө, эмээ, эцэг, эхээ хагас дутуу мэддэг, бүр зарим нь аль аймаг нутгийн хүн болохыг нь ч хэлж чадахгүй байгаа нь эмгэнэлтэй. Өөрөөр хэлбэл, гурван үе дотроо л хагас дутуу, аав ээж тэгээд өөрийгөө. Энэ бол эмгэнэлтэй гэхээс өөр юу гэх юм бэ?

Монголчууд уг нь эрт дээр үеэс ургийн бичгээ хөтлөн ирсэн өөрийн гэсэн өвөрмөц соёлтой ард түмэн үүгээрээ азийнхан болон монголчууд Европоос ялгаатай. Европын хаад вангууд ихэвчлэн өөрийн ураг төрөл дотроо гэр бүл болдог байсан нь өнөө хэр мэр сэр хадгалагдсаар үлдсэн.

Монголд коммунизмын он жилүүдэд ургийн бичиг хөтлөх нь бараг зогссон байсан. Харин 2000 оноос энэ ажил эхэлсэн боловч зохион байгуулалт муу дээр нь хүн бүр хүссэн ургийн овгоо зохиосон зэргээс болж, холион бантан болж байх шиг байна. Хүн амын бараг 86 хувь нь Боржигон болчихсон, дээр нь хятадууд хүртэл боржигон хэмээн тууж явна. Энэ бол туйлшралын нэг хэлбэр.

Судлаачдын судалгаагаар цус ойртолтын газарзүйн тархалтын хамгийн их голомт хаана байна гэхээр Монгол орны хойноос өргөргийн дагуу урагшлах тутам хүн ам дахь цус ойртолтын төвшин аажмаар ихэсдэг зүй тогтол ажиглагдсан байна. Тодруулбал, урагшаа говь уруу явахын хэрээр хүн амын суурьшилт сийрэгжиж, хосууд бие биеэ сонгох сонголт багасан, хүссэн хүсээгүй хоорондоо гэрлэж байна гэсэн үг. Гэхдээ дан ганц говь ч биш баруун аймгуудад мэр сэр харагдаж байгаа.

Монгол Улсын өнөөгийн засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн бүтэц нь цус ойртолтод ихээр нөлөөлж байна. 21 аймаг 370 гаруй сум нь хэт жижгэрсэн бүтэц юм. Өмнө нь Түшээт хан, Сэцэн хан, Сайн ноён хан, Засагт хан гээд дөрвөн аймагтай байхад хангайгаас говь, говиос хангай гээд отор нүүдэл чөлөөтэй хийдэг болсон. Энэ хэрээр малаа дагаад хүмүүс нь хоорондоо танилцаж гэр бүл болдог байсан. Өнөөдрийн энэ бүтэц нь хүн амын хөдөлгөөнийг хязгаарласан үйл ажиллагаа болсон. Наад захын жишээ гэхэд эдний сумын залууд, бүсгүйд охиноо, хүүгээ өгөхгүй ч гэх юм уу энэ сумынхан манай нутагт орж ирлээ гэх мэтээр жалга довны үзэл байнга гаргадаг. Энэ нь цус ойртолтыг дэмжсэн үйл ажиллагаа болж байна. Тухайлбал, хүн амын дунд нэг багийн уугуул хүмүүс хоорондоо гэрлэх нь нийт гэрлэлтийн 85.4, нэг сумын хүн амын хувьд тухайн сумын уугуул хүмүүс хоорондоо гэрлэх нь нийт гэрлэлтийн 73.9, нэг аймгийн хэмжээнд 86.1 хувийг эзэлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд төрөлхийн гаж хөгжилтэй нярай олон төрөх болсон байна. Иймээс улсын хэмжээнд төрөлхийн согог, гажигтай нярайг бүртгэх нэгжийг ЭХЭМҮТ-ийн дэргэд 2005 онд байгуулсан. 2009 оны эхний зургаан сарын байдлаар улсын хэмжээнд төрөлхийн хөгжлийн гажгийн 689 тохиолдол бүртгэгдэж, жилээс жилд давтамж нь өсчээ. Уруул, тагнайн сэтэрхий, нугас нь ивэрхий, тархи нь усаар дүүрсэн, өтгөний сүв нь битүү, хэвлийн урд талын хана байхгүй зэрэг 10 төрлийн гажиг бүртгэгдсэн байна.

Яг өнөөдрөөс эхлээд цус ойртолтын талаар тодорхой арга хэмжээ авахгүй бол бид шинээр хэд хэдэн сэтгэцийн эмнэлэг байгуулах шаардлага гарах нь байна. Гадаадынхан бидэнд хүнээ, удмаа эрүүл болго гэж туслахгүй харин хурдхан шиг элий балай хүмүүсээр дүүрээсэй гэж бодож байгаа. Монгол Улсын иргэн, өрх бүр ургийн бичгээ хөтөлж эхлэх хэрэгтэй. Цус ойртолтыг холдуулж байна гээд гадны хүмүүстэй гэрлэх нь туйлын буруу. Зарим нь өөрийгөө зөвтгөж байгаа байх. Үгүй шүү гэж хэлмээр байна. Хүн амьдралын орчиндоо удмын сангийнхаа тусламжтай дасан зохицож, амьдрал нь тэнцвэртэй явагддаг. Өөрөөр хэлбэл, бид монгол цус, монгол удмын сангаар Монголынхоо байгаль, уур амьсгалд дасан зохицож байж сая эрүүл чийрэг бие бялдар, оюунлаг байдлаа хадгална. Нөгөө талаас эрлийзжилтээр тухайн улс үндэстний удмын санд урьд хожид байгаагүй удамшлын өвчний ген хэдэн мянгаараа ороод ирдэг. Хурдны морь дээр жишээ авахад баруун аймгийн морь зүүн аймагт очоод идээшиж чадахгүй. Тухайлбал, улсын наадмаар төвийн бүсийн морь л хурдан байдаг шүү дээ үүнтэй утга нэгэн адил юм. Тиймээс одоо эхлэх цаг болсон.

32 Comments

  1. Davaa says:

    Medrel

  2. HEREID BAHAT says:

    Bi 3 SAIHAN HUUTEI KAZAH ZALUU >BI HUUHDUUDiinHEE EHNER BOLOH OHIDIIG DOLOON YE UDMAA MEDEHGUI BOL HOOJ YVUULNA ,TEGEH CH ERHTEI. .ENE NIITLELIIG BICHIGCH IREEDUI ARD TUMENDEE HAIRTAI ZALUU BNA>BI TOV AIMGIIN 1SUMAND TOROOD ODIIG HURTEL BARAG HALH BOLTLOO AMDARCH BNA.ENE TSUS OIRTOLTIIN AYUULIIN TALAAR BI SUMIINHAA HALHUUDAD OILGUULAHIIG MASH IH MERIIDEG .MANAI SUMIINHAN OORIIN BOLOOD OROOLIIN ADUUNII UDAM SUDRIIG SAIN MEDDEG MORTLOO OORIINH N OVOG DEEDSIIG N ASUUHAAR OVOO AAVAASAA TSAASH OGT MEDEHGUI.4-5 r OVOG ETSGIINHEE N AH DUU NARIINH N JIR JIRENTSERUUD N HOORONDOO SUUGAAD BAIGAAN AIMSHIGTAI.,, .MANAI SUMAND OIRIIN HEDEN JIL DARAALLAN HOORONDOO MASH ADILHAN EVGUI TSARAITAI HUUHDUUD TOROH BOLOV
    SUM DAYARAA 1 NAMHAN ONIGOR ZALUUG TEDNII NUUTS ETSGEER N TODRUULAAD L JIG JUG BOLOOD BAISAN( GETEL TER N DAUNII(tus sumand6hyyhed bna) SINDROOM GEECH TSUS OIRTSONII OVCHIN BOLJ TAARAV>-AAN TIIM MANAI SUMIINHANII IRGENII UNEMLEHII 80 HUVIN BORJIGON BOLTSON HOJIMIIN UR SAD N BAS L TOORSOOR TORLOO OLNO geech boloh baih ENE EMGENEL BISH GEJ YY …SEREECHEE HALH AHAN DUUS MIN BAIDAL ENE HEVEER YRGELJILBEL MORIN DELDEER DARTSAGLAN DAVHIH HIIMORLOG YRS CHIN TSOOROH BUSUU.>>BI 7 UE EE MEDNE ENE BOL GAIHAMSHIGTAI
    OB BAYLAG KAZAH YNDESNII DARHLAA YUM..MONGOL EH ORON MIN MANDAN BADRAG YNDESNII DARHLAAgaaG SERGEETSGEE E….krileer bichij tavisan hund ih bayrlah bolno

  3. HEREID BAHAT says:

    Bi 3 SAIHAN HUUTEI KAZAH ZALUU >BI HUUHDUUDiinHEE EHNER BOLOH OHIDIIG DOLOON YE UDMAA MEDEHGUI BOL HOOJ YVUULNA ,TEGEH CH ERHTEI. .ENE NIITLELIIG BICHIGCH IREEDUI ARD TUMENDEE HAIRTAI ZALUU BNA>BI TOV AIMGIIN 1SUMAND TOROOD ODIIG HURTEL BARAG HALH BOLTLOO AMDARCH BNA.ENE TSUS OIRTOLTIIN AYUULIIN TALAAR BI SUMIINHAA HALHUUDAD OILGUULAHIIG MASH IH MERIIDEG .MANAI SUMIINHAN OORIIN BOLOOD OROOLIIN ADUUNII UDAM SUDRIIG SAIN MEDDEG MORTLOO OORIINH N OVOG DEEDSIIG N ASUUHAAR OVOO AAVAASAA TSAASH OGT MEDEHGUI.4-5 r OVOG ETSGIINHEE N AH DUU NARIINH N JIR JIRENTSERUUD N HOORONDOO SUUGAAD BAIGAAN AIMSHIGTAI.,, .MANAI SUMAND OIRIIN HEDEN JIL DARAALLAN HOORONDOO MASH ADILHAN EVGUI TSARAITAI HUUHDUUD TOROH BOLOV
    SUM DAYARAA 1 NAMHAN ONIGOR ZALUUG TEDNII NUUTS ETSGEER N TODRUULAAD L JIG JUG BOLOOD BAISAN( GETEL TER N DAUNII(tus sumand6hyyhed bna) SINDROOM GEECH TSUS OIRTSONII OVCHIN BOLJ TAARAV>-AAN TIIM MANAI SUMIINHANII IRGENII UNEMLEHII 80 HUVIN BORJIGON BOLTSON HOJIMIIN UR SAD N BAS L TOORSOOR TORLOO OLNO geech boloh baih ENE EMGENEL BISH GEJ YY …SEREECHEE HALH AHAN DUUS MIN BAIDAL ENE HEVEER YRGELJILBEL MORIN DELDEER DARTSAGLAN DAVHIH HIIMORLOG YRS CHIN TSOOROH BUSUU.>>BI 7 UE EE MEDNE ENE BOL GAIHAMSHIGTAI
    OB BAYLAG KAZAH YNDESNII DARHLAA YUM..MONGOL EH ORON MIN MANDAN BADRAG YNDESNII DARHLAAgaaG SERGEETSGEE E….krileer bichij tavisan hund ih bayrlah bolno

  4. HEREID BAHAT says:

    Bi 3 SAIHAN HUUTEI KAZAH ZALUU >BI HUUHDUUDiinHEE EHNER BOLOH OHIDIIG DOLOON YE UDMAA MEDEHGUI BOL HOOJ YVUULNA ,TEGEH CH ERHTEI. .ENE NIITLELIIG BICHIGCH IREEDUI ARD TUMENDEE HAIRTAI ZALUU BNA>BI TOV AIMGIIN 1SUMAND TOROOD ODIIG HURTEL BARAG HALH BOLTLOO AMDARCH BNA.ENE TSUS OIRTOLTIIN AYUULIIN TALAAR BI SUMIINHAA HALHUUDAD OILGUULAHIIG MASH IH MERIIDEG .MANAI SUMIINHAN OORIIN BOLOOD OROOLIIN ADUUNII UDAM SUDRIIG SAIN MEDDEG MORTLOO OORIINH N OVOG DEEDSIIG N ASUUHAAR OVOO AAVAASAA TSAASH OGT MEDEHGUI.4-5 r OVOG ETSGIINHEE N AH DUU NARIINH N JIR JIRENTSERUUD N HOORONDOO SUUGAAD BAIGAAN AIMSHIGTAI.,, .MANAI SUMAND OIRIIN HEDEN JIL DARAALLAN HOORONDOO MASH ADILHAN EVGUI TSARAITAI HUUHDUUD TOROH BOLOV
    SUM DAYARAA 1 NAMHAN ONIGOR ZALUUG TEDNII NUUTS ETSGEER N TODRUULAAD L JIG JUG BOLOOD BAISAN( GETEL TER N DAUNII(tus sumand6hyyhed bna) SINDROOM GEECH TSUS OIRTSONII OVCHIN BOLJ TAARAV>-AAN TIIM MANAI SUMIINHANII IRGENII UNEMLEHII 80 HUVIN BORJIGON BOLTSON HOJIMIIN UR SAD N BAS L TOORSOOR TORLOO OLNO geech boloh baih ENE EMGENEL BISH GEJ YY …SEREECHEE HALH AHAN DUUS MIN BAIDAL ENE HEVEER YRGELJILBEL MORIN DELDEER DARTSAGLAN DAVHIH HIIMORLOG YRS CHIN TSOOROH BUSUU.>>BI 7 UE EE MEDNE ENE BOL GAIHAMSHIGTAI
    OB BAYLAG KAZAH YNDESNII DARHLAA YUM..MONGOL EH ORON MIN MANDAN BADRAG YNDESNII DARHLAAgaaG SERGEETSGEE E….krileer bichij tavisan hund ih bayrlah bolno

  5. HEREID BAHAT says:

    Bi 3 SAIHAN HUUTEI KAZAH ZALUU >BI HUUHDUUDiinHEE EHNER BOLOH OHIDIIG DOLOON YE UDMAA MEDEHGUI BOL HOOJ YVUULNA ,TEGEH CH ERHTEI. .ENE NIITLELIIG BICHIGCH IREEDUI ARD TUMENDEE HAIRTAI ZALUU BNA>BI TOV AIMGIIN 1SUMAND TOROOD ODIIG HURTEL BARAG HALH BOLTLOO AMDARCH BNA.ENE TSUS OIRTOLTIIN AYUULIIN TALAAR BI SUMIINHAA HALHUUDAD OILGUULAHIIG MASH IH MERIIDEG .MANAI SUMIINHAN OORIIN BOLOOD OROOLIIN ADUUNII UDAM SUDRIIG SAIN MEDDEG MORTLOO OORIINH N OVOG DEEDSIIG N ASUUHAAR OVOO AAVAASAA TSAASH OGT MEDEHGUI.4-5 r OVOG ETSGIINHEE N AH DUU NARIINH N JIR JIRENTSERUUD N HOORONDOO SUUGAAD BAIGAAN AIMSHIGTAI.,, .MANAI SUMAND OIRIIN HEDEN JIL DARAALLAN HOORONDOO MASH ADILHAN EVGUI TSARAITAI HUUHDUUD TOROH BOLOV
    SUM DAYARAA 1 NAMHAN ONIGOR ZALUUG TEDNII NUUTS ETSGEER N TODRUULAAD L JIG JUG BOLOOD BAISAN( GETEL TER N DAUNII(tus sumand6hyyhed bna) SINDROOM GEECH TSUS OIRTSONII OVCHIN BOLJ TAARAV>-AAN TIIM MANAI SUMIINHANII IRGENII UNEMLEHII 80 HUVIN BORJIGON BOLTSON HOJIMIIN UR SAD N BAS L TOORSOOR TORLOO OLNO geech boloh baih ENE EMGENEL BISH GEJ YY …SEREECHEE HALH AHAN DUUS MIN BAIDAL ENE HEVEER YRGELJILBEL MORIN DELDEER DARTSAGLAN DAVHIH HIIMORLOG YRS CHIN TSOOROH BUSUU.>>BI 7 UE EE MEDNE ENE BOL GAIHAMSHIGTAI
    OB BAYLAG KAZAH YNDESNII DARHLAA YUM..MONGOL EH ORON MIN MANDAN BADRAG YNDESNII DARHLAAgaaG SERGEETSGEE E….krileer bichij tavisan hund ih bayrlah bolno

  6. Hereidiin huu says:

    sssss

  7. sos says:

    urd niigemd ilgeeltiin ezed tarialanchid deed bolovsroltoi humuus hodoo ru ih huviarlagdaj yavdag bsan tendee tsus selbeed shine ger buluud boltsgoodog bsan san odoo tiim yum bhgui bugd l utaatai hotod uldej shavruu ch bolson olj idehiig iluud uzdeg boljee,yamar ch bodlogo zohitsuulalt bhgui iim hogiin ardchilsan niigem gj ene bh nee

  8. lalar mini soliorood bgarai ta nar hden saych bsn amhahgui shuu delhiin hun amiin 60huvi ni hujaaa lalruudiin esreg shuuuuuuuuu sanaj yaw udahgui bd ta naraas iluu bolnooo ter tsagt 45ch hurehgui huntei uldeh vii pisda haraachii lalraaaaaaaaaaaaaaaa
    chg xaxaxaxa

  9. HE HE says:

    GADAADUUDTAI SUUJ TSUSAA SELBENE BIZDEE TSUS OIRTLOO GEKH TEGSNEE GADAADUUDTAI BOLOKHGVI CH GEKH SHIG ……………..

  10. Anonymous says:

    naadhaas chini iluutei deeguur suuj bgaa hed l mgl-iig taraah ustgah uls mon shuu.

  11. jaal says:

    btgii ner harchaad peediigeed bai darvaisan ats min tulaad irheer amjihguin baij dandaa hudlaa shaaj bna ene odoogiiin patsaanuud

  12. men says:

    er em hugshin zaluu munag tussan hanaj tsadadgui humuus ug ni oilgovol oilgohoor l bichijde

  13. Someone says:

    Sanaa zovoltgui mania hayand chin 45 .000.000 ekhnergui ,saikhan zaluus huleej baina .

    Mongol okhid sanaa zovoltgui ……… ^^

  14. Er hun says:

    Цус холдох сайн сайн…… энэ алдар нэрд гараад, амжилт олоод сайхан яваад байгаа хүмүүс дандаа эрлийз, хурлийзууд байдгийг мэдхүү………….. нүцгэн үнэн шүү………….цус холдхоор зүс царай, бие хаа сайжирна …………..ухаан саруулжина. ..

  15. Anonymous says:

    jaal juldrai min yu yriaaad bgaan be nerendee taarsan ym bichideg ats we chi …..nusaaach awch chadahgui ym bj yun ih yriatai ym chi tgj ih demjeed bhiig bodhod tanai aaw eej chin ah duu 2 ym bsh bz d haha tgd chi gj 1 erguu goojuur torson uu boriwniihoo baasnaaas salchaad olon ym yrij sur za yu ats min

  16. busgui.d says:

    emegtei hun gadaad huntei suuval hoh tolbo in alga l boloh baihdaa ter in yu gesen ug ve gevel mongol tsusaa bohirduulj baina gedeg utgaar in bichsiin ergtei hun bol odoo shdee huuhed in gadnii huntei suusanch hoh tolbotoi tordog l yum daa

  17. Anonymous says:

    Unen bhaa deer neg so hoolnii restorand orj hool zahialchaad 00 oroh gd yavtal, zuugch ni zahialga uguhduu Mongol humuus gj helj bsan odoo bodhod mongol hund uur so humuustee uur hiij ugdug yum bna l daa 

  18. Bayaraa says:

    Donor bolj tsusaa ogiy gej bodoj baisan yumsan. Ayagui bol tsus oirtoj balrah yum baina l daa. Odoo bolihoos

  19. Anonymous says:

    bitgii iim taamgaar ooriinhoo bodliig bich. Bichvel sudalgaanii dun mun ed naraas ish tataad haritsuulaad… heleh gej bgaa bol unemshiltei too barimt gargaj unemshuul. zugeer l iim yeronhii yum hen ch helj chadna. Bas europchuud bidnees iluu hen hen be gdgee medne. Ted nar bichgeer sain yumaa hotoldog bolhoor bidnees deer dundad zuund amidarch bsan neg darhaniig geriinh n hayagtai mergejiltei ovogtoi n helne. Tegj l buh yum n burtgeltei bsan. huvi humuus n oorsdoo medehgui bj boloh ch uls n manaihaar bol irgenii burtgel n husvel deeshih buh uyeiig heleed ogno. Europchuudad bas udmiin nom geed urgiin bichig bas bdag. Minii bodloor naadah chini asuudl bish. Humuus tertei tergui hoorondoo suuj bolohgui gedgee medne. Harin asuudal ene olon negen zereg gerlesen baagiinuudiin honjliin yavdal bas belgiin haldvart ovchnuud hetsuu bna.

  20. joop says:

    yammmmar muu niitlel ve! yamar sonirholgui bolhi bichee ve.

  21. irgen says:

    gui yah ve hotjih protses dundaas hun am tuvlurch ediin zasgiin bolon ene tsus oirtoltiin asuudal davhar shiidegdej bgaa l daa. gehdee yag boditoi sudalgaa baidaggui sh de ene tal deer gurbazariin ali divangart hiisen neg nevtruulegeer dugnelt hiigeed yridag bichdeg l yum. ys yuman deeree tank huldeg tarialngiihan geed arhangai huvsgul geed tsus oirtolt govios iluu boltson aimguud bna l da

  22. Bi utasnas orj bn times wordgui shud bichle. Enehu sedev uneher onoo uyd hondogdoj yrigdxar sedev bolson ni zuitei hereg. Urgiin bicheg hotloho bolij ulamjlal tuuhee umartsanas xoish iimerhu hereg ni engiin meter humuuust oilgogdoj bn. Jiriin bdag zuil shg xuuchin mongol ulzad tsus oirtox ovchin bitii hel udmin hc ovchin bdaggui bsan odoo unuugiin niigemd yaaj bn uneher boduushtai sedviig hondojee ta buhen dotriig negiig bodox Bizee. Xun salxi zajlahgj yridaggui negen adil ta buhen dotroo negiig ergetsuuleesei hemen minii zuges huschbn

  23. Жирийн нэгэн бүсгүй says:

    Би дээрх нийтлэлийг олж унших явцдаа байнга ордог энэ сайт руу илгээж нийтлэж өгөхийг хүссэн юм. Ямар ч байсан бид нар энэ цаг үед амьдарч түүхийг бүтээлцэж байгаа гэдэг утгаараа эх орныхоо төлөө, өөрсдийнхөө эрүүл удмын төлөө сэтгэл зүрхээ, оюун ухаанаа ажиллуулах хэрэгтэй байна гэж боддог. Аливаа мэдээллийг авах гээхийн ухаанаар шүүн тунгаах ёстой билээ. Эрхэм ухаалаг залуучууд бүсгүйчүүд та бүхэн зөвөөр ойлгон хүлээн авна уу .

  24. Anonymous says:

    naad zooz chin tsus oirtolttoi yum bgn yahanuu yadarsan amitang bitii deerelhe

  25. Anonymous says:

    zooz.d chi tsus bohirduuldag emegteigees torson shd ho haha. medleggui hun tenegiigeel haruulah yumdaa.

  26. Anonymous says:

    zooz.d chi tsus bohirduuldag emegteigees torson shd ho haha. medleggui hun tenegiigeel haruulah yumdaa.

  27. jaal says:

    Anonymous tanai aav eej 2 chin holiin hamaatnuud baih , zugeer tanihgui huntei yum yarij suuj baihad l hamaatan bolchih geed bdag tal bii shuu neeree er em 2 iig niiluuldeg huulind DOH tembuu giin shinnjilgee avch gerluuldeg shig Genetikiin shinjilgee avch hromosiin zuruu garguulah yavdal heregtei tgehgui bol mya tserguudtei bolchvol hujaa nartai yaj baildah yum be

  28. Anonymous says:

    za zailaa haayaa 2 ene sait shaagaad bhimaaa haana tgj ih tsus oirtoj ntr bolood bgaan be neeg ih sudalgaa shinjilgee hiichihsen humuus shg l shaaaagaad bhiiiiiiin nowsh gj tgj bhaar arai oor ym bicheeech tanai sait bs busad saitaa bodwol uwurmuts shineleg bj chaddag ghdee haaya 2 ymiig arai l hetruulhee bolio damn it

  29. Borte Chono says:

    Төрийн чихэнд алт хийсэн ч сэгсэрнэ, ус хийсэн ч сэгсэрнэ.

  30. busgui says:

    Zooz.d
    Emegtei hvn tsus bohirduuldag yum bol erhem erchvvd maani tsusaa selbeed gadaad bvsgvichvvdtei suugaad  bjdee. 
    Daanch manai mongol erchvvdiig tooh boluudaa kkk. Amjihgvi l bhadaa.

  31. sss says:

    yahaaraa tsus oirtdogiin harin ch hun am usuh tusam l holdono sh dee

  32. zooz says:

    undestnii tsusiig eregtei hun l selbej saijruuldag gee bizdee harin emegtei hun tsusiig bohirduuldag gesen tegeheer ene emegtei hun iluu hamaatai asuudal bna

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.