“19-р зууны Монгол дахь сексийн боловсрол – Байсан уу, үгүй юу?”

Шашин, соёл, хаалттай нийгмийн дунд алга болсон мэдлэг

Оршил хэсэг

Сексийн боловсрол гэдэг нь зөвхөн бэлгийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл биш — энэ нь харилцаа, хүндлэл, эрүүл мэндийн суурь мэдлэг билээ. Гэтэл 19-р зууны Монголд ийм ойлголт байсан уу? Монголчууд бэлгийн боловсролыг хаанаас, хэрхэн олж авдаг байсан бэ? Яагаад өнөөдөр ч бид энэ сэдвээр ярихдаа эвгүйцдэг вэ?

1. Сексийн боловсрол гэж юу вэ?

• Одоогийнхоор бол бэлгийн бойжилт, биеийн өөрчлөлт, харилцаа, хамгаалалт, зөвшөөрөл гэх мэт ойлголтууд.
• Харин 19-р зуунд энэ ойлголт байгаагүй. Харин уламжлалт мэдлэг, аман зөвлөгөө л байв.

2. Эмээ, ээжийн үг – уламжлалт “сексийн боловсрол”

• Хүүхдүүдэд бэлгийн харьцааны талаар шууд хэлдэггүй байсан.
• Бүсгүйчүүдэд бэр болохын өмнөхөн эмээ, ээж нь “амьдралын зөвлөгөө” өгдөг байсан. Жишээ нь: “Нөхрийнхөө үгийг сонс, эвтэйхэн бай, гэрийн ажилд сайн бай – тэгвэл та хоёрын хооронд эвгүй юм болохгүй.”
• Эрчүүдэд: “Эхнэрээ хүндэл, хэзээ ч хүчлэх юм хийж болохгүй.”

3. Шашны нөлөө ба биеийн мэдлэггүй байдал

• Буддын шашныг төвд хэлээр үздэг байсан нь мэдлэгийг улам хязгаарласан.
• Секс, бие махбодийн тухай ярих нь “бурханч бус” гэж үздэг байсан.
• Хүний биеийн бүтэц, жирэмслэлт, сарын тэмдэг зэрэг нь хориотой сэдэв байв.

4. Насанд хүрэхүйн зан үйлүүд — боловсон хэлбэрээр өгдөг дохио

• Хөвгүүдийг “тангараг өргөх” буюу гэр бүлд бэлдэх, малд туслах ажилд хуваарилах.
• Охидын анхны сарын тэмдгийн талаар “одтой боллоо” гэх мэт зүйр үг хэрэглэдэг.

5. Сексийн талаарх мухар сүсэг, ташаа ойлголтууд

• Жирэмслэлт яаж явагддагийг мэдэхгүйгээс “сүнс орсон”, “бурхны шагнал” гэж үздэг байв.
• Зарим бүсгүйчүүд “өөрийн хүслээр жирэмсэлж болно” гэж итгэдэг байсан баримт бий.
• Амин зарчмаар амьдардаг нүүдэлчид “өөрөө болгоно” гэж боддог байв.

Дүгнэлт: 19-р зууны Монголд сексийн боловсрол албан ёсоор байгаагүй ч, аман мэдлэг, зан үйл, шашин, ахуйгаар дамжин хүүхэд наснаас насанд хүрэгч рүү шилжих “дохио” өгдөг байжээ. Гэвч энэ нь шинжлэх ухаанч бус, мухар сүсэг давамгайлсан, мэдээлэл багатай орчин байсан. Энэ орчны сүүдэр өнөөдөр ч бидний сэтгэлзүйд үргэлжилж байна.